W świecie kawy istnieje wiele rodzajów napojów, jednak nie każdy wie, czym różnią się od siebie dwa najpopularniejsze: espresso i kawa przelewowa. Choć oba te rodzaje mogą w zasadzie zostać zaparzone z tych samych ziaren, to tajemnica – i ogromna różnica! – tkwi w ich przygotowaniu i, finalnie – w smaku.
Dziś przyjrzymy się bliżej tym dwóm naparom, odkrywając sekrety ich przygotowania. Dowiesz się, jakie są różnice w smaku, mocy i kulturze spożycia.
Espresso, kawa przelewowa, kawa z dripa, kawa z ekspresu – krótko o nazewniczym zamieszaniu
Praktycznie każdy słyszał o espresso. Nie każdy zna proporcje przygotowania czy charakterystykę tego rodzaju kawy, ale większości kojarzy się z niewielką ilością intensywnej, czarnej kawy z ekspresu ciśnieniowego.
A czy wiesz, czym jest kawa przelewowa? W Polsce występuje pewne zamieszanie z nazwami – język nie rozróżnia tak stanowczo kawy przelewowej od kawy z dripa, tak jak rozróżniane są one w języku angielskim. Angielskie nazewnictwo może być jednak mylące, ponieważ drip coffee maker to ekspres przelewowy, a drippery do parzenia kawy określane są jako pour over.
Jak to jest w polskich kawiarniach? Zazwyczaj mianem kawa przelewowa określa się kawę parzoną w ekspresie przelewowym, a kawa z dripa lub Chemexa jest opisana w menu właśnie jako kawa z dripa czy też Chemexa lub kawa parzona alternatywnymi metodami. Bez względu na nazwę, okazuje się, że te metody są ze sobą powiązane i różnią się subtelnościami. W tym artykule omówimy je łącznie.
Kawa espresso – co to takiego?
Espresso to mocno skoncentrowana kawa, która charakteryzuje się intensywnym smakiem. Proces przygotowania espresso wymaga użycia ciśnieniowego ekspresu do kawy, który przetłacza gorącą wodę przez zmielone ziarna kawy pod dużym ciśnieniem. W wyniku tej szybkiej i efektywnej ekstrakcji powstaje mała, ale bardzo intensywna porcja espresso.
Typowe proporcje dla włoskiego espresso to ok. 7-9g kawy na 30 ml wody. Jest to jednak proporcja orientacyjna – każdy sam może dopasować ją do własnych preferencji smakowych i posiadanego sprzętu.
Caffè crema
Jednym z charakterystycznych elementów espresso jest crema – gęsta, złocistobrązowa pianka na powierzchni napoju, która powstaje w wyniku uwolnienia olejków i gazów zawartych w ziarnach kawy. To od niej wzięła swoją nazwę historyczna, i już dziś nieużywana, nazwa espresso – caffè crema.
Kawy mleczne
Espresso jest również podstawą dla wielu popularnych napojów kawowych, takich jak cappuccino i latte macchiato. Pierwszy z nich to espresso z dodatkiem spienionego mleka i odrobiny mlecznej pianki na wierzchu, natomiast drugi to efektowna warstwowa kawa, w której dominuje mleko, do którego dodaje się „plamkę” z espresso.
Kawa americano
Także i dość popularna w naszym kraju kawa americano wzięła swój początek od espresso. Jest to po prostu nic innego jak, wynalezione podobno przez amerykańskich żołnierzy, espresso z dodatkiem większej ilości wody. Celem dodania wody jest po prostu złagodzenie smaku, a to ile wody się doleje, zależy od indywidualnych preferencji.
Zawartość kofeiny
Zawartość kofeiny w espresso jest całkiem spora, choć nie jest to najbardziej „nasycony” kofeiną rodzaj kawy. W espresso jest ok. 40-60 mg kofeiny na porcję, tj. 25-35 ml naparu, w zależności od ilości użytej kawy oraz sprzętu do parzenia. Czas ekstrakcji jest dość krótki – to ok. 20-25 sekund. Kawa nie ma długiego kontaktu z wodą, stąd nie jest to najbardziej pobudzający rodzaj kawy.
Kultura spożycia i przygotowania espresso
Espresso pije się najczęściej w jego ojczyźnie, czyli we Włoszech, gdzie jest niezwykle popularne i stanowi ważny, a w zasadzie nieodzowny, element codziennego życia. Tradycyjnie podaje się je w małych filiżankach i spożywa o każdej porze dnia, najczęściej rano lub po południu, aby pobudzić organizm i dodać sobie energii.
W Polsce espresso również zyskuje na popularności, szczególnie w większych miastach, gdzie kawiarnie oferują szeroki wybór rodzajów kaw. Taką kawę można zaparzyć w ekspresie ciśnieniowym (kolbowym, automatycznym lub ręcznym) lub kawiarce (napar z niej często określany jest jako moka).
Kawa z przelewu – czym jest?
Kawa przelewowa powstaje natomiast zupełnie inaczej. Ekstrakcja zachodzi poprzez przelewanie się, a w zasadzie przesączanie, gorącej wody przez zmieloną kawę umieszczoną w filtrze. Ta metoda wpływa na smak kawy – jest on bardziej subtelny i bogatszy w niuanse smakowe niż wspomniane espresso. Kawa filtrowana jest również klarowna (nie ma w niej fusów) i subtelna, zachowuje pełnię smaku i aromatu, które – gdyby zastosować dokładnie te same ziarna kawy – nie będą wyczuwalne w tradycyjnym espresso.
Zawartość kofeiny w kawowym naparze
Kawa przygotowana metodą przelewową skutecznie pobudza ze względu na dłuższy kontakt wody z mieloną kawą. To sprawia, że kawa z przelewu zawiera z zasady więcej kofeiny niż espresso. Dzieje się tak, ponieważ czas parzenia ma istotny wpływ na ilość kofeiny. To ile dokładnie kofeiny będzie zawierała kawa z przelewu, zależy od zastosowanych ziaren.
Kultura spożycia i przygotowania
Historia kawy przelewowej sięga początków XX wieku, kiedy to Melitta Bentz, niemiecka gospodyni domowa, stworzyła pierwszą metodę parzenia kawy przelewowej z użyciem papierowego filtra, co znacząco poprawiło smak i jakość naparu.
Jej wynalazek szybko zyskał popularność i stał się podstawą dla dalszych innowacji w dziedzinie parzenia kawy. Kawa przelewowa zyskała dużą popularność, szczególnie w Stanach Zjednoczonych i Europie, stając się codziennym rytuałem dla milionów osób.
Do przygotowania kawy tą metodą można użyć ekspresu przelewowego lub dripa: Hario V60, Kalita czy Chemexu. Niezbędny będzie też młynek do kawy o regulacji grubości mielenia oraz filtry.
Podsumowanie: czym różni się kawa z ekspresu przelewowego od kawy z ekspresu ciśnieniowego?
Oto najważniejsze różnice pomiędzy aromatem i smakiem kawy uzyskanej parzeniem z użyciem wysokiego ciśnienia a zaparzaniem kawy metodą przelewową.
Kawa z ekspresu ciśnieniowego, czyli espresso, jest zdecydowanie bardziej intensywna w smaku z uwagi na to, że woda wydobywa w krótszym czasie dużą ilość olejków, aromatów i związków smakowych. Dzięki temu espresso ma bogaty, skoncentrowany smak, może być wyczuwalna w niej goryczka, a sam napar ma gęstą konsystencję. Jednak z tego samego względu zawiera mniej kofeiny niż napar przygotowany z użyciem ekspresu lub innego sprzętu do przelewu.
Jeśli lubisz kawę o mocnym, wyrazistym smaku, espresso z pewnością przypadnie Ci do gustu. Ten rodzaj kawy doskonale sprawdzi się również w połączeniu z mlekiem lub słodkimi dodatkami.
Kawę przelewową (z ekspresu przelewowego lub innych metod wykorzystujących filtry) polecamy natomiast pić bez żadnych dodatków, aby w pełni docenić jej wszystkie walory. Jeśli preferujecie delikatne napary, kawa przelewowa na pewno przypadnie Wam do gustu. Jest idealna dla osób, które nie przepadają za mocnym smakiem kawy oraz za goryczką, która zostaje po wypiciu. W kawie z przelewu goryczka nie dominuje nad innymi smakami, dzięki czemu możemy wyczuć takie walory, jak dobry balans, słodycz czy przyjemną owocową kwasowość.
Jaka kawa do espresso a jaka do przelewu? Najlepsze ziarna
Niezależnie od metody parzenia warto wybierać ziarna świeżo palone z lokalnych rzemieślniczych palarni. Wówczas mamy pewność, że kawa będzie pełna smaku oraz aromatu. Świeżo palone ziarna zachowują więcej delikatnych nut smakowych, które traci się w procesie długotrwałego przechowywania. Ponadto rzemieślnicze palarnie często oferują również różne profile smakowe ziaren kawy z ekologicznych upraw w różnych regionach świata, co pozwala na odkrywanie różnorodnych smaków i świadome wybory dostosowane do indywidualnych preferencji.
Do metod przelewowych doskonałe będą kawy speciality, czyli uznawane przez kawowych ekspertów za najlepsze na świecie. W parzeniu przelewowym te najwyższej jakości ziarna rozwiną najpełniej swoje bogactwo niuansów. Warto wiedzieć, że wybierając kawę do przelewu, warto kupić ziarna jasno lub średnio palone. Jeśli chodzi o region pochodzenia, warto postawić na delikatne afrykańskie Arabiki.
Do espresso doskonałe będą natomiast blendy Arabiki i Robusty o nutach czekoladowych, orzechowych czy karmelowych. Arabika charakteryzuje się delikatnymi smakami, bogatym aromatem i kwasowością, podczas gdy Robusta dodaje głębi smaku, goryczy, pełni i intensywności. Połączenie tych dwóch gatunków kawy może dać wyśmienite espresso o wyważonym smaku i aromacie. Warto zdać się w tym temacie na znawców kawy, ponieważ to odpowiednie dobranie proporcji każdego gatunku kawy da optymalny efekt.